STALLEN

Stalverlichting voor veehouderij:

Rundvee:

Rundvee maakt normaliter geen onderscheid tussen LED, hoge druk natrium of metaalhaloïde, daarom is alleen de intensiteit en duur van het licht belangrijk. Uit onderzoek blijkt dat het lichtniveau minimaal 150 lux dient te zijn. Een lichtregime van circa 16 uur licht van minimaal 150 lux gevolgd door circa 8 uur donker (maximaal 5 lux), zorgen voor positieve kenmerken. Door met de stalverlichting de dagen te verlengen wordt de productie van melatonine positief beïnvloed.
Licht remt de productie van melatonine, duisternis versnelt dit. Met bovengenoemd lichtregime simuleert u de lange zomerdagen: de dagen dat het vee van nature het meest actief is wat resulteert in een hogere productie en grotere voeropname.

Sinds circa 1978 worden er onafhankelijke onderzoeken gedaan naar de effecten van stalverlichting op melkvee. Hieruit is gebleken dat een juiste lichtintensiteit en verlichtingsduur een grote positieve bijdrage levert aan de gezondheid, vruchtbaarheid, welzijn en productiviteit van melkvee.
Het meest bekende fenomeen van licht is dat dit de hormoonhuishouding bij melkvee stuurt en daarmee de melkproductie, die kan toenemen tot wel 15%. Iets wat wellicht minder bekend is, is het feit dat juiste en uniforme stalverlichting de vruchtbaarheid verbetert en de tochtigheid positief beïnvloedt en ook nog eens beter zichtbaar maakt.

Ook de tussen-geboortetijd kan verkort worden door de toepassing van een juist lichtregime en lichtniveau. Daarnaast kunnen ziektes eerder worden opgemerkt.
Een ongeschikt lichtniveau of lichtregime kan consequenties hebben op de gezondheid, productie of welzijn van uw dieren.

Pluimvee:

Dat licht een belangrijke factor is binnen de pluimveesector is bekend. Toch zijn er regelmatig vragen over welk lichtregime het meest geschikt is voor gezond en productief pluimvee.

Bijvoorbeeld kippen nemen licht op een andere wijze waar dan mensen. De mens herkent grofweg drie kleuren: rood, groen en blauw. Bij de kip is het oog één van de meest ontwikkelde zintuigen, kippen kunnen daardoor meer kleuren waarnemen. Het kippenoog zit aan de zijkant van het hoofd. Hierdoor hebben kippen een wijder gezichtsveld dan de mens waarbij de ogen aan de voorkant zitten.

Daarnaast kan de kip buiten het oog om licht opvangen. Kippen hebben een soort oogachtig orgaan vlak onder de schedel waarmee licht en donker waargenomen kan worden. Kippen hebben daarnaast een extra piek in het ultraviolette licht. Door deze extra piek kunnen kippen elkaar beter herkennen. Dit is belangrijk voor de pikorde. Als kippen elkaar niet kunnen herkennen, gaan ze op elkaar pikken met als gevolg dat de pikorde verstoord wordt.

Kippen zijn gevoelig voor licht waardoor een goede lichtverdeling en lichtniveau van groot belang is. Een goede lichtverdeling zorgt er voor dat de kippen zich optimaal verdelen over de totale oppervlakte van de stal. Hierdoor ontstaan er minder vochtige verblijfsplekken en is de kans op voetzool ontsteking aanzienlijk kleiner.

Om zo goed als mogelijk te kunnen sturen met het licht is het essentieel dat de stalverlichting regelbaar c.q. te dimmen is. Regelbare verlichting geeft u de mogelijkheid om in te kunnen spelen op elk gewenst lichtniveau in de stal.

Een goede lichtverdeling staat veelal borg voor zo min mogelijk schaduw. Kippen zitten niet graag in het donker. Het is van belang zo weinig mogelijk schaduwplekken in de stal te hebben.

Bij pluimvee is het van belang om hoog frequente stalverlichting te gebruiken. Kippen zien het licht anders dan mensen. Bij stalverlichting met een frequentie tot 160 Hertz kan de kip lichtflitsen waarnemen. Traditionele TL verlichting heeft een frequentie van 50 Hertz. Door lichtflitsen ontstaat een soort stroboscoop effect in de stal; een onprettige ervaring voor de kippen.

Voor pluimvee zijn er verschillende lichtregimes toepasbaar. Dit is afhankelijk van het soort pluimvee welke in de stal aanwezig is. Bij vleeskuikens is het wettelijk verplicht een lichtniveau van minimaal 20 lux te hebben op 80% van het vloeroppervlak. Hetzelfde geldt voor leghennen terwijl oudere hennen weer behoefte hebben aan 40 tot 60 lux. Een ongeschikt lichtniveau of lichtregime kan consequenties hebben op de gezondheid, productie of welzijn van uw pluimvee.

Paarden:

Lichtintensiteit, lichtverdeling, daglengte en lichtkleur hebben invloed op dierenwelzijn en daarmee op het gedrag van paarden. Een juiste balans van deze vier factoren heeft een positieve invloed op de paarden. Juiste en uniforme stalverlichting draagt onder andere bij aan een betere gezondheid en productiviteit. Geregeld zijn er vragen over wat de beste verlichting is binnen de paardensector.

Uit onafhankelijk onderzoek komt naar voren dat een lichtniveau van minimaal 150 tot 200 lux gewenst is in paardenstallen. Dit lichtniveau samen met een lichtregime van 16 uur licht gevolgd door 8 uur donker zorgt voor positieve resultaten. Door met de stalverlichting de dagen te verlengen wordt de productie van melatonine beïnvloed. Melatonine wordt ook wel het slaaphormoon genoemd. Licht remt de productie van melatonine, de duisternis versnelt dit. Meer licht betekent minder slaaphormoon dus actievere paarden
.
Daarnaast hebben paarden behoefte aan visueel contact. In donkere stallen zijn er minder mogelijkheden tot contact met andere paarden. Hierdoor kan eerder een afwijkend gedrag optreden; zoals weven, kribbebijten en zuigen welke veelal ontstaan door verveling.

Ook binnen de paardenfokkerij speelt stalverlichting een belangrijke rol. Verlichting heeft een grote invloed op de hormoonhuishouding en vruchtbaarheid van paarden. Door een lichtregime van 16 uur licht met een lichtniveau van minimaal 150 tot 200 lux verlengt u de dagen: de zogenoemde winterdip wordt daarmee voorkomen. Hierdoor worden merries meer hengstig. Daarnaast maken paarden een minder dikke wintervacht aan, wat aanzienlijk scheelt in arbeid en kosten voor o.a. de warmtedekens en het scheren.

In rijhallen is het van belang een zo egaal mogelijke lichtverdeling te hebben. Het voorkomen van schaduw, lichtplekken en cirkels in de rijhallen zijn belangrijke aandachtspunten. Een ongeschikt lichtniveau of lichtregime kan consequenties hebben op de gezondheid, productie of welzijn van de paarden.

Geiten:

De stalverlichting heeft een grote invloed op de melkproductie en vruchtbaarheid van de geiten en dan met name het lichtregime ofwel de daglengte. Door duisternis wordt er meer melatonine in de hersenen aangemaakt en dit zogenoemde slaaphormoon speelt een belangrijke rol bij de productie van groeihormonen en bij de afremming van het hormoon insuline.

Bij dagen met langer licht zoals in de lente en zomer, namelijk bij circa 12-16 uur licht, gaat de groeihormoonproductie omhoog en geeft de geit meer melk. Bij het korter worden van de dagen zoals de herfst, met ongeveer 8-10 uur licht per dag neemt de melkgift af en nemen de vetvorming en paringsbereidheid toe.

Een lichtregime van 16 uur licht met een intensiteit van minimaal 200 lux, gevolgd door een donkerperiode van 8 uur kan de lactatieperiode van melkgeiten verlengen. Het simuleren van lange dagen in stal is een belangrijke factor om het zogenoemde doorlopend melken enkele jaren vol te houden zonder tussentijdse dracht.

Voor droogstand dient u tijdig het licht in de stal te beperken tot 8 uur per dag. Om een lactatiepiek te stimuleren dient u naast voeding ook de verlichting te sturen van korte naar lange dagen.

Van nature is de geit in de herfst vruchtbaar en heeft paringsbereidheid zogenoemd ritsig. De cyclus en rits wordt vooral beïnvloed door daglengteverschillen, maar ook door de temperatuur, de aanwezigheid van een bok en onrust. Een gewenst deel van de geiten kan buiten het normale seizoen of ook eerder in cyclus gebracht worden door eerst een bepaalde periode 16 uur 200 lux aan te houden en vervolgens de daglengte kunstmatig te verkorten tot 8 uur licht per dag. Dit lichtprogramma bij zowel de geit als bok stimuleert een gelijktijdige, meer duidelijkere en langere rits/bronst, met bovendien een hogere kwaliteit en kwantiteit van het sperma.

Een uitgekiend verlichtingsprogramma ondersteunt ook hormoonbehandelingen en kunstmatige inseminatie, met als resultaat een groter percentage succesvolle drachten. Buiten het seizoen af lammeren leidt bijvoorbeeld tot de productie van (vette) wintermelk en een betere planning van arbeid het jaarrond. Met het juiste lichtniveau in de stal kunt u eventuele gezondheidsproblemen bij de dieren ook eerder signaleren.

Volgens onderzoek moet het minimaal 4 uur per dag donker zijn in de stal (maximaal 3 lux) om de positieve effecten van het lichtregime te kunnen bereiken bij de geiten. Tijdens de nachtelijke controleronde geeft rode verlichting voldoende zicht, terwijl het de dieren niet stoort in hun nachtrust. Een ongeschikt lichtniveau of lichtregime kan consequenties hebben op de gezondheid, productie of welzijn van uw geiten.

Varkens:

Lichtintensiteit, lichtverdeling, daglengte en lichtkleur hebben invloed op het dierenwelzijn en daarmee ook op het gedrag van varkens. Een juiste balans van deze vier factoren heeft een positieve invloed. Juiste en uniforme stalverlichting draagt onder andere bij aan een betere gezondheid en productiviteit.

Bij vleesvee is een minimaal lichtniveau van 150 tot 200 lux niet nodig. Er hoeft immers niet ingespeeld te worden op vruchtbaarheid of melkgift. Het is gebleken dat een lichtniveau van 80 tot 100 lux voldoende is. Het lichtregime van 16 uur licht gevolgd door 8 uur donker is wel van belang bij vleesvee. Net als melkvee heeft ook vleesvee behoefte aan voldoende nachtrust.

Een goede lichtinstallatie zorgt, naast goede arbeidsomstandigheden, voor optimale kleurherkenning bij het vee. Daarnaast zorgt een goed lichtniveau er voor dat de veehouder eventuele ziektes eerder kan herkennen. Bovendien stimuleert goede verlichting de groei van het vleesvee. Een goed uitgekiend lichtregime draagt bij aan het welzijn van uw vee.

Uiteraard is het belangrijk dat het verlichtingssysteem geschikt voor het stalklimaat. Een ongeschikt lichtniveau of lichtregime kan consequenties hebben op de gezondheid, productie of welzijn van varkens.

Bij zeugen is met goede stalverlichting de bronst te stimuleren. Zeugen planten zich seizoensmatig voort en dus niet jaarrond. Van nature komen de zeugen in bronst in het voorjaar. Donkere en korte dagen vertragen dit proces. De kortere dagen in het jaar kunnen worden verlengd door middel van verlichting. Veelal wordt dan ook 16-18 uur lang minimaal 150 lux aangehouden gevolgd door 8 uur donker. Met dit lichtniveau en lichtregime kunt u het beste bronstmoment (voorjaar) nabootsen.

In een kraamstal is 16 uur licht nodig gevolgd door een donkere periode van 8 uur. Bij kraamzeugen is het van belang om de biggengroei te stimuleren. Door het hanteren van lange(re) lichtperiodes krijgen de biggen de mogelijkheid tot meer drinkbeurten waardoor de hoeveelheid opgenomen melk toeneemt. Goede stalverlichting resulteert veelal in een betere biggengroei. Daarnaast vergroot het de overlevingskans van de zwakkere biggen.

Naast het genoemde lichtregime is een lichtniveau van gemiddeld 100 tot 150 lux aan te bevelen. Hetzelfde geldt voor gespeende biggen en vleesvarkens. Door het verlengen van de dagen krijgt ieder dier, dus ook diegene die lager in de rang staan, de gelegenheid om bij de drink- of etensbak te komen.

Onderzoek toont aan dat stalverlichting belangrijk is om de voeropname van vleesvarkens te verhogen waardoor de dieren sneller op gewicht zijn. Een lichtniveau van minimaal 100 lux zorgt hier veelal voor. Daarnaast zorgt een goed lichtniveau er voor dat de veehouder zijn werkzaamheden goed kan verrichten. Met een goed lichtniveau worden de werkzaamheden en de herkenning van eventuele ziektes vereenvoudigd. Ook hier geldt een lichtregime van 16 uur licht, gevolgd door 8 uur donker.

Hoewel de aanwezigheid van de beer van grote invloed is bij opfokzeugen, is ook een goed lichtniveau en lichtregime van groot belang. Men hanteert hier normaliter een lichtniveau van 150 lux en een lichtregime van 8 uur licht gevolgd door 16 uur donker.

Door verschillende onderzoeken is het bekend geworden dat goede verlichting in de stal waar gedekt gaat worden de berigheid stimuleert en zorgt voor een goede eisprong. Een lichtniveau van 200 tot 300 lux is in deze stal geen overbodige luxe. Dit is niet alleen goed voor de varkens maar ook voor de veehouder zelf.

Met goede stalverlichting worden de werkzaamheden en de herkenning van eventuele ziektes vereenvoudigd. Het lichtregime wat hier toegepast wordt is net als in de kraamstallen 16 uur licht, gevolgd door 8 uur donker.